การวิเคราะห์ธุรกิจด้วยตัวเอง
การลงทุน ไม่ใช่เรื่องของการร่ำเรียนมาทางด้านการเงิน การบัญชี แล้วก็ทำการคำนวณตัวเลขอัตราส่วนสารพัด แล้วนำไปใช้งานแค่นั้น แต่เป็นเรื่องของการรอบรู้ ที่จะต้องคอยสังเกตความเป็นไปและความเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัวของเรา การลงทุนเป็นเรื่องของการคอยจับตาดูแนวโน้มของสิ่งต่างๆ และพิจารณาว่าแนวโน้มเหล่านั้นจะมีผลอะไรต่อธุรกิจอะไรบ้างหรือไม่อย่างไร
นักวิเคราะห์ธุรกิจชั้นดี จะมีแนวทางการวิเคราะห์อย่างเป็นระเบียบแบบแผน ถ้าเราสามารถทำการวิเคราะห์ธุรกิจได้อย่างที่นักวิเคราะห์ฝีมือดีทำ ผลที่ได้ก็น่าจะสามารถนำไปใช้ได้จริงในระดับหนึ่ง แนวทางการวิเคราะห์ที่ดี จะมีหลักการในการสังเกตดูความเปลี่ยนแปลงของโลกรอบๆ ตัวเรา คนเราทุกคนล้วนมีทักษะในการวิเคราะห์ อย่างไรก็ตาม แต่ละคนก็มีความสามารถไม่เท่ากัน และที่สำคัญ คนเราจะต้องมีความสามารถในการเลือกที่จะวิเคราะห์อะไร อย่างไร เพราะทุกวันนี้เราถูกล้อมรอบด้วยข้อมูลต่างๆ เต็มไปหมดตั้งแต่ตื่นจนกระทั่งนอนหลับไป
ลองยกตัวอย่างกันให้เห็นนะครับ อย่างเช่นร้านอาหารละกัน จะเห็นว่า บางย่าน มีร้านอาหารเต็มไปหมด เช่นริมถนนเลียบทางด่วนรามอินทรา หรือว่าถนนเกษตร-นวมินทร์ เป็นต้น เราก็คงจะต้องลองคิดเล่นๆ นะครับว่า ทำไมถึงเป็นแบบนั้น ไปเปิดที่อื่นกันบ้างไม่ได้หรือ หรือว่าถ้าร้านนี้ ไปเปิดข้างๆ ร้านนั้น จะเกิดอะไรขึ้น ทำนองนี้
คำถามพื้นฐาน 4 ข้อเมื่อเราพิจารณาธุรกิจ
เมื่อเราเกิดความสงสัยในธุรกิจอะไร อย่างที่ยกตัวอย่างเรื่องภัตตาคารที่ผ่านมา ลองถามคำถามข้างล่างนี้ดูเช่น
1. เป้าหมายของธุรกิจนั้น คืออะไร
2. ธุรกิจนั้น จะมีรายได้ หรือกำไร มาได้อย่างไร
3. ธุรกิจนั้น มีผลการดำเนินงานที่ดีหรือไม่ หรือว่า มีฝีมือการทำธุรกิจดีหรือไม่
4. เมื่อเทียบกับคู่แข่งแล้ว ธุรกิจนั้นมีความพิเศษแตกต่างจากคู่แข่งหรือไม่
เมื่อเราเริ่มที่จะถามคำถามเหล่านี้ นั่นคงเราเริ่มคิดแบบนักวิเคราะห์ชั้นดีแล้ว และจะทำให้เราต้องเพิ่มการสังเกตเกี่ยวกับธุรกิจที่เราสนใจ ลึกลงไปอีก การฝึกตัวเองให้ถาม ให้สังเกต ให้คิด บ่อยๆ อย่างนี้ ทำให้เราลับคมความคิดของเราขึ้นทุกวันๆ และทำให้เรามีความสามารถในการหาโอกาสในการลงทุน ในการทำเงิน ได้ดีขึ้น
ตอนที่ 6 (2 ก.พ. 54)
ย้อนกลับไปเรื่องของภัตตาคาร เป้าหมายหรือหน้าที่ของธุรกิจภัตตาคาร ก็คือทำอาหารให้คนกิน (อ้าว... จะให้เติมลมยางรถให้หรือจ๊ะ) ซึ่งเป็นหน้าที่หลักของธุรกิจนี้ แม้ว่าภัตตาคารหรือผับ (หรือจะผับๆ อะไรก็ตามเถิดจ้า) บางที่จะมีวงดนตรี พนักงานเสริฟ น้องๆ เด็กเชียร์เบียร์ แม้แต่โคโยตี้ อะไรก็ตามแต่ รวมเข้ามาไว้ในร้านนั้นด้วย ในบางครั้ง การพิจารณาว่าหน้าที่หรือเป้าหมายของธุรกิจหนึ่งๆ นั้นคืออะไร อาจจะไม่ใช่เรื่องงานก็ได้ เพราะว่าอาจจะเกิดการผสมกันของบริการ/สินค้า หลายๆ อย่าง แต่ก็เป็นหน้าที่ของนักลงทุนอย่างพวกเราที่จะต้องพิจารณาว่า การมีสินค้า/บริการแปลกๆ ปนๆ มาในธุรกิจนั้น เป็นเรื่องที่ถูกต้องเหมาะสม หรือว่าเข้าท่า หรือไม่ครับ
เมื่อเรารู้แล้วว่า เป้าหมายหรือหน้าที่ของธุรกิจที่เราสนใจนั้นคืออะไรกันแน่ ก็ลองมาดูที่การทำเงินของธุรกิจกันบ้าง ว่ามีวิธีอย่างไรที่จะหาเงินและทำให้เกิดกำไรจากการดำเนินงานขึ้นมาได้ ในตัวอย่างเรื่องภัตตาคารหรือร้านอาหาร นักลงทุนอาจจะลองคิดดูว่า ต้นทุนของอาหารต่างๆ ที่อยู่ในร้านนั้นเป็นเท่าไร และร้านสามารถคิดราคาแพงเป็นพิเศษเพราะว่ามีดนตรี เด็กเสริฟ เด็กเชียร์เบียร์ ฯลฯ อยู่ในร้านด้วย ได้หรือไม่ และแนวทางการทำธุรกิจเป็นแบบ ต้องการขายราคาถูกแต่จำนวนมาก หรือว่าขายจำนวนน้อยแต่ว่าราคาสูง เป็นต้น
จากนั้นก็ ลองถามตัวเองดูว่า ร้านอาหารหรือภัตตาคารที่เรากำลังสนใจอยู่นั้น ทำมาค้าขายเป็นอย่างไรบ้าง อย่าเพิ่งไปกังวลกับการขุดคุ้ยค้นหาพวกงบการเงินอะไรมาดู ขั้นตอนนี้ ยังไม่ต้องก็ได้ ลองดูแค่สภาพทั่วๆ ไปก่อนที่เราเห็นเกี่ยวกับธุรกิจนั้น เช่นว่า ถ้าเป็นเรา (หรือเพื่อนๆ เรา) เราจะเลือกภัตตาคารอย่างไร เราจะเลือกอันไหนเพราะว่าอะไร เราเปลี่ยนภัตตาคารบ่อยๆ ไหม (อาจจะเพราะว่าเบื่อนักร้อง รำคาญนักดนตรี ไม่มีโคโยตี้ อะไรก็แล้วแต่) หรือว่าเรากินไม่เลือก อันไหนก็ได้ที่สะดวก มีคนมาใช้บริการกันเยอะไหม ที่จอดรถแน่นตลอดหรือเปล่า หรือว่าไปทีไรก็ว่างตลอดจอดได้สบายลุกนั่งสะดวกแม่ครัวนั่งหลับเด็กผับนั่งหาว หรือว่ามีลูกค้าเก่าๆ แวะเวียนมาเป็นประจำเรียกว่าเป็นเหมือนบ้านหลังที่สี่ (เออ สองกับสาม ไปไหนล่ะ) การตกแต่งภายในเป็นอย่างไร พนักงานต้อนรับดีไหม อาหารดีดนตรีไพเราะนักร้องอร่อย (คือคุยอร่อย สนุก ครับ อย่าคิดเป็นอื่น) หรือเปล่า เรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องที่่น่าสนใจจะต้องวิเคราะห์ทั้งสิ้น
ถ้าเราคิดว่า เราเข้าใจธุรกิจที่เราสนใจนั้นได้ในระดับหนึ่งแล้ว (อย่างน้อยก็ในฐานะของผู้สังเกตการณ์ล่ะ) ลองใช้เวลาสักนิด พิจารณาว่า ธุรกิจนั้นเป็นอย่างไรในสภาพการแข่งขันในปัจจุบัน (และอนาคต) อ่ะพูดกันง่ายๆ ก็คือ มีดีอะไรมากกว่าคนอื่นหรือคู่แข่งบ้าง
อย่างแรกที่เราต้องดูคือ มีการแข่งขันมากไหมในอุตสาหกรรมนั้น ยกตัวอย่างของภัตตาคาร จะเห็นว่าผู้บริโภคมีทางเลือกมากมาย คือมีหลายร้านให้เลือกเหลือเกิน แต่ถ้าเป็นธุรกิจอื่นๆ เช่นคอมพิวเตอร์ล่ะ ในโลกนี้มีคอมพิวเตอร์มากมายสักกี่ยี่ห้อที่เราสามารถเลือกซื้อกันได้บ้าง ก็คงมีไม่มาก อ่ะ นี่ก็แสดงว่าการแข่งขันของคอมพิวเตอร์นั้นมีน้อยกว่าภัตตาคารมากล่ะสิ - ก็ไม่จำเป็นต้องเป็นแบบนั้นหรอก แต่อาจจะเป็นเพราะว่าการจะเปิดบริษัทคอมพิวเตอร์ หรือสร้างคอมพิวเตอร์ขึ้นมานั้น จะต้องใช้เงินทุนมากกว่าการเปิดภัตตาคารมาก หรือไม่ก็เป็นเพราะสภาพการแข่งขันนั้นดุเดือดอยู่แล้ว จนไม่มีใครอยากเข้ามาใหม่ เนื่องจากมีความเสี่ยงสูง ซึ่งแตกต่างจากภัตตาคารที่ไม่ต้องใช้เงินจำนวนมากในการเปิดร้าน หรืออาจจะเป็นเพราะว่าการหาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ มาขายนั้นยากกว่าเยอะ หรือว่าเป็นธุรกิจที่จะต้องต่อสู้กันด้วยราคาแต่เพียงอย่างเดียว (จริงๆ แล้ว ไม่มีธุรกิจไหนที่ต่อสู้กันด้วยราคาเพียงอย่างเดียวหรอก มีแต่คนเรานี่แหละที่คิดว่าลูกค้าจะต้องชอบของที่ถูกกว่าเสมอ) การถามคำถามเพวกนี้กับตัวเราเอง จะทำให้เราเห็นภาพว่า ในวันนี้หรือวันข้างหน้าถ้าธุรกิจจะต้องมีคู่แข่ง ธุรกิจนั้นจะทำอย่างไรในการเอาตัวรอดและชนะคู่แข่งได้
การถามคำถามพวกนี้มากๆ เข้า อาจจะทำให้ดูเหมือนเราเริ่มเพี้ยน แต่การคิดแบบนักวิเคราะห์เป็นการถามเพื่อทำความเข้าใจว่าธุรกิจอะไร ทำงาน ทำเงินได้อย่างไร มากน้อยแค่ไหน มีการเติบโตหรือไม่อย่างไร และสามารถแข่งขันกับคู่แข่งได้หรือไม่ หรือว่าคู่แข่งทำธุรกิจนั้นได้ดีกว่า เรื่องพวกนี้ในหลายๆ ครั้งก็ถูกแสดงออกมาในงบการเงินด้วยเช่นกัน และก็ยังมีผู้ชำนาญการได้ทำการวิเคราะห์เรื่องพวกนี้ไว้ให้เราอยู่แล้ว เราก็มีหน้าที่ติดตามดูและพิจารณาว่าน่าจะเป็นจริงตามนั้นหรือไม่
ตอนที่ 7 (3 ก.พ. 54)
การพิจารณาโครงสร้างธุรกิจ: เกราะป้องกันธุรกิจ
ในการพิจารณาวิเคราะห์ด้านการลงทุน สิ่งที่ต้องดูเป็นพื้นฐานก็คือตัวธุรกิจเอง ไม่ใช่เพียงแค่ตัวเลขต่างๆ ในงบการเงิน และหน้าที่ของนักลงทุนก็คือ ต้องหาบริษัทชั้นเลิศที่แตกต่างจากบริษัทธรรมดาๆ ทั่วๆ ไปให้ได้ หลักการหนึ่งที่มีประโยชน์ก็คือการเสาะหา "เกราะป้องกัน" ของธุรกิจ แม้ว่าพวกเราจะไม่ค่อยได้ยินคำๆ นี้บ่อยนักเหมือนกับคำเช่นอัตราส่วน P/E หรือ กำไรจากการดำเนินงาน, กำไรสุทธิ อะไรก็แล้วแต่ แต่ว่า "เกราะป้องกัน" นี้เป็นสิ่งที่สำคัญในการประเมินค่าของธุรกิจเลยทีเดียว
"เกราะป้องกัน" เหล่านี้ พูดง่ายๆ ก็คือลักษณะที่ทำให้เกิดความได้เปรียบในการแข่งขันในระยะยาว ที่จะทำให้ธุรกิจสามารถสร้างรายได้และกำไรในระยะเวลานานต่อไปในอนาคต เรื่องนี้เป็นเรื่องที่นักลงทุนระดับโลกอย่าง วอร์เรน บัฟเฟตต์ ได้ให้ความสำคัญในการพิจารณาลงทุนในบริษัทที่มีความสามารถในการแข่งขันในระยะยาว ยิ่งถ้าเป็นบริษัทที่มีความเฉพาะ และมีกำแพงป้องกันตัวเองจากการแข่งขันแล้ว บริษัทหรือธุรกิจนั้นก็มีโอกาสที่จะสร้างตัวเองให้เติบโตต่อไปได้เรื่อยๆ ในอนาคต
เรื่องของเกราะป้องกันนี้เป็นเรื่องสำคัญ เพราะไม่ว่าเมื่อใดที่บริษัทหนึ่งออกผลิตภัณฑ์หนึ่งขึ้นมา ในไม่ช้าไม่นานก็จะมีคู่แข่งออกผลิตภัณฑ์อย่างเดียวกันออกมา ซึ่งถ้าไม่มีประสิทธิภาพดีเท่ากัน ก็มักจะดีกว่า เรียกง่ายๆ ว่าสามารถที่จะถูกเลียนแบบได้ง่าย หรือหัวเราะทีหลังย่อมดังกว่า หรือว่าคลื่นลูกใหม่ย่อมแรงกว่าคลื่นลูกเก่า อะไรก็ตามทีเถิดครับ ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์เบื้องต้นบอกไว้ว่า ในตลาดที่มีการแข่งขันอย่างสมบูรณ์ คู่ต่อสู้จะทำให้กำไรส่วนที่มากกว่าของธุรกิจที่ประสบความสำเร็จนั้นหดเหลือน้อยลงๆ หรือพูดง่ายๆ อีกอย่างได้ว่า การแข่งขันทำให้บริษัทส่วนใหญ่ไม่สามารถมีการเติบโตของรายได้และกำไรสูงๆ เป็นเวลานานๆ ได้เนื่องจากความได้เปรียบนั้นจะถูกเลียนแบบได้
คราวนี้เรามาลองพิจารณาว่าบริษัทหนึ่งๆ มีเกราะป้องกันธุรกิจของเขาหรือไม่อย่างไรกันดู โดยลองดูตามขั้นตอนต่อไปนี้
1. ลองดูความสามารถในการทำกำไรของบริษัทในอดีต ดูว่าสามารถมี ROA และ ROE สูงได้ตลอดเวลาหรือไม่ ตัวเลขพวกนี้เป็นสิ่งสำคัญที่จะบอกได้ว่า บริษัทมีความพิเศษและสามารถใช้ความพิเศษนั้นให้คงอยู่ได้เสมอต้นเสมอปลายหรือเปล่า จริงๆ แล้วการวิเคราะห์เรื่องของเกราะป้องกันธุรกิจนี้ เป็นเรื่องของ qualitative (เชิงคุณภาพ) แต่ว่าผลของมันก็จะสะท้อนออกมาในรูปของตัวเลขทางการเงินด้วย
2. สมมติว่า บริษัทที่เราสนใจ มีตัวเลขทางการเงินดีมาสม่ำเสมอ ก็ลองพิจารณาต่อไปอีกว่า กำไรต่างๆ ที่ได้มานั้น มาจากความได้เปรียบเป็นพิเศษของตัวบริษัทนั้นหรือเปล่า หรือว่าเป็นสิ่งที่สามารถเลียนแบบกันได้ง่ายจากคู่แข่ง ยิ่งการเลียนแบบทำได้ยากแค่ไหน การรักษาความได้เปรียบของธุรกิจไว้ก็ยิ่งง่ายเท่านั้น
ตอนที่ 8 (4 ก.พ. 54)
3. ลองพิจารณาดูว่า ใช้เวลาอีกนานแค่ไหน ที่บริษัทจะยังคงได้เปรียบอยู่ ว่ากันง่ายๆ คือ คู่แข่งยังโงหัวไม่ขึ้น (อืม ภาษาชาวบ้านมากๆ ขออภัย) เราเรียกช่วงเวลานี้ว่า ช่วงเวลาที่บริษัทยังคงมีความได้เปรียบอยู่ ซึ่งอาจจะสั้นแค่ไม่กี่เดือน หรือยาวนานเป็นหลายสิบปีก็ได้ ยิ่งนานยิ่งดีครับ
4. ลองคิดถึงเรื่องโครงสร้างการแข่งขันของอุตสาหกรรมดู มีการแข่งขันในระดับสูงหรือเปล่า อุตสาหกรรมที่มีการแข่งขันสูง มักจะไม่สามารถมีการเติบโตของกำไรได้สูงมากในระยะเวลาติดต่อกันนานๆ คือบางปีอาจจะมีกำไรมาก บางปีอาจจะกำไรน้อย เป็นต้น
จากการลองพิจารณาศึกษา สารพัดธุรกิจต่างๆ จะสรุปได้ว่า
เกราะป้องกันธุรกิจนั้นมีอยู่ด้วยกัน 4-5 อย่างคือ
ก) การเป็นผู้ผลิตที่มีต้นทุนต่ำ อันนี้เรียกได้ว่าเอาราคาเข้าสู้ หรือเข้าขู่ ก็แล้วแต่ล่ะครับ ธุรกิจประเภทนี้ จะมีขนาดใหญ่ยอดขายสูง แต่ว่าอัตรากำไรไม่สูง เรียกว่าเอาราคาเข้าสู้ ได้การประหยัดจากปริมาณการผลิตหรือการขายที่สูง (economics of scale) คู่ต่อสู้รายใหม่ๆ ก็ไม่กล้าเข้ามา เนื่องจากปริมาณการขายไม่มากเท่ากับเจ้าเก่าที่ทำอยู่ ตัวอย่างเช่นห้างขายสินค้าแบบยกเข่งขนาดใหญ่ๆ ที่ขายด้วยราคาที่ต่ำมาก เพราะว่าได้สินค้ามาในราคาต่ำกว่าเนื่องจากซื้อมาทีละมากๆ ทำให้มีอำนาจต่อรองสูงได้
ข) การเป็นผู้ที่มีสินค้าและบริการที่เป็นพิเศษจริงๆ เหนือกว่าคนอื่น เช่นมีเทคโนโลยีที่เหนือกว่า หรือว่ามีสิทธิบัตรพิเศษที่คนอื่นไม่มี แต่อย่างที่บอกไว้ข้างต้นว่า เรื่องนี้ต้องระวังเหมือนกัน เนื่องจากคนเทคโนโลยีมีการพัฒนาตลอดเวลา และสิทธิบัตรที่เป็นเรื่องที่ค้นคิดกันอยู่ตลอดเวลาที่ได้เปรียบอยู่ในวันนี้ อาจจะเสียเปรียบในวันหน้าก็ได้
ค) จับตัวลูกค้าเอาไว้ ด้วยการที่ให้บริการสินค้าหรือบริการที่มีค่าใช้จ่ายในการเปลี่ยนแปลงสูง ค่าใช้จ่ายนี้ เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นเนื่องจากการเปลี่ยนจากสินค้าและ/หรือบริการที่ใช้อยู่อย่างหนึ่งจากผู้ขายคนหนึ่ง ไปเป็นอีกอย่างหนึ่งจากผู้ขายอีกคนหนึ่ง แบบนี้ ผู้ใช้สินค้าหรือบริการ ก็ไม่อยากจะเปลี่ยนแปลงอะไร เพราะว่าต้องเสียเงินและเสียเวลามากในการเปลี่ยน
ตอนที่ 9 (5 ก.พ. 54)
ง) ผลดีที่เกิดจากเครือข่ายที่มีผู้ใช้จำนวนมาก ข้อได้เปรียบนี้เกิดขึ้นเมื่อยิ่งมีจำนวนผู้ใช้หรือลูกค้าของธุรกิจนั้นมากขึ้น ธุรกิจนั้นยิ่งมีข้อแข็งแกร่งมากขึ้นๆ เพราะเครือข่ายใหญ่ขึ้นเป็นการสร้างความแข็งแกร่งให้ธุรกิจนั้น ยกตัวอย่างเช่นเว็ปไซต์ ebay ยิ่งมีคนขายและคนซื้อมากขึ้น ตัว ebay เองก็ยิ่งแข็งแกร่งมากขึ้น เพราะทั้งผู้ซื้อ จะหาอะไรก็พบได้เพราะมีผู้ขายจำนวนมาก คนขาย จะขายอะไรก็ขายได้เพราะว่ามีคนจำนวนมากมาหาของสารพัดชนิด เป็นต้น
จ) สินทรัพย์ไม่มีตัวตนอื่น บางบริษัทมีข้อได้เปรียบเหนือว่าคู่แข่งเนื่องจากมีคุณสมบัติอื่นเป็นพิเศษ ซึ่งไม่ได้เป็นของที่จับต้องได้ ตัวอย่างเช่น ยี่ห้อ ตราสินค้า ลิขสิทธิ์ สัมปทาน หรือข้อได้เปรียบทางด้านภูมิศาสตร์ ในบางกรณี คู่แข่งทุกๆ เจ้าในอุตสาหกรรมนั้นอาจจะอยู่ได้ หรือขายได้ด้วยสิ่งที่เป็นสินทรัพย์ไม่มีตัวตนเหล่านี้ ตัวอย่างเช่นสินค้าโภคภัณฑ์บางอย่างที่อาศัยยี่ห้อในการขาย หรือสามารถขายได้ด้วยราคาที่สูงกว่าปกติได้เป็นต้น ตัวอย่างเช่น กระเป๋าสตรี ไม่ว่าจะยี่ห้อหลุยส์ กุ๊ชชี่ หรือแว่นตา ทำไมต้องเป็นเรย์แบน หรือยี่ห้ออื่นๆ ที่ราคาสูงลิ่ว เป็นต้น
ฉ) คู่แข่งถูกกันเอาไว้ ไม่ให้สามารถเข้ามาได้ เช่นการที่มีสิทธิบัตรหรือใบอนุญาตต่างๆคุ้มครองอยู่ การที่มีค่าใช้จ่ายสูงมากในการเข้ามาร่วมทำธุรกิจ หรือการที่เป็นธุรกิจที่ได้รับสัมปทาน มีลูกค้าจำนวนจำกัดและแข็งแกร่งกันอยู่แล้ว แม้กระทั่งมีอัตรากำไรที่ต่ำแม้จากยอดขายที่สูง (จุดคุ้มทุนสูง) พวกนี้จะเป็นการกันไม่ให้คู่แข่งรายใหม่ๆ เข้ามาได้ง่ายนักในอุตสาหกรรม
อีกอย่างหนึ่งที่ผมอยากจะเสริมก็คือ เป็นไปได้ที่ บริษัทหนึ่งๆ สามารถจะมีเกราะป้องกันธุรกิจหลายแบบได้ ตัวอย่างเช่นบริษัทหนึ่งอาจจะใช้ผลจากเครือข่ายในขณะที่ใช้ผลดีจากการประหยัดด้วยขนาดคือมีต้นทุนราคาต่ำกว่าไปพร้อมๆ กัน หลักการโดยทั่วๆ ไปคือ ยิ่งบริษัทหรือธุรกิจมีเกราะป้องกันหลายอย่างเท่าไร ก็ยิ่งทำให้ปลอดภัยจากการแข่งขันมากเท่านั้น
การลงทุนที่จะประสบความสำเร็จในระยะยาว เกี่ยวข้องไปมากกว่าการมองหาธุรกิจที่แข็งแกร่ง หรือหาธุรกิจที่กำลังเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็ว หรือซื้อหุ้นที่ราคาถูกกว่าความจริง การลงทุนที่ประสบความสำเร็จ จะต้องขึ้นกับการได้เลือกลงทุนในธุรกิจที่สามารถยืนยงต่อสู้ฟันฝ่าอุปสรรคในระยะเวลานานได้อีกด้วย เกราะป้องกันธุรกิจชนิดต่างๆ เป็นปัจจัยสำคัญที่ควรนำมาใช้ในการพิจารณาเลือกธุรกิจที่จะลงทุน การมองหาและพิจารณาเรื่องพวกนี้อาจจะต้องใช้แรงมากกว่าการดูตัวเลขทางบัญชีต่างๆ อีกสักหน่อยแต่ก็เป็นเรื่องที่สำคัญและควรทำเนื่องจากเป็นการสร้างความแข็งแกร่งที่ยั่งยืนในการลงทุน และการที่กิจการสามารถทำกำไรได้ดีได้มาก สุดท้ายก็จะสะท้อนออกมาที่ราคาหุ้นนั่นเอง
ตอนที่ 10 (7 ก.พ. 54)
เพิ่มเติมในเรื่องของความสามารถในการแข่งขัน
ที่ผ่านมา เราได้คุยเรื่องของเกราะที่ทำหน้าที่ป้องกันธุรกิจแบบต่างๆ กัน ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว เกราะเหล่านี้ของแต่ละบริษัทก็มีไม่เหมือนกันและมีคุณภาพไม่เหมือนกัน (เปรียบไปก็เหมือนกับเกราะที่นักรบโบราณเขาใส่กันแหละครับ มีทั้งทำจากหนังสัตว์หรือโลหะชั้นดี หรือมีความหนาต่างกัน ดังนั้นก็สามารถป้องกันศาสตราวุธได้ไม่เหมือนกัน) การที่จะดูว่าบริษัทมีเกราะป้องกันธุรกิจของตัวเองดีแค่ไหนนั้นเป็นเรื่องไม่ง่าย และเป็นกระบวนการที่อาจจะพิสดารสักหน่อย มาคราวนี้เราจะมาลองพิจารณาแบบจำลองที่อาจจะบอกได้ถึงความสามารถในการแข่งขันของธุรกิจต่างๆ ได้ชัดเจนยิ่งขึ้นกัน
พลังขับดัน 5 ประการของ Micheal E. Porter
ในหนังสือเรื่อง กลยุทธ์การแข่งขันของไมเคิล อี พอร์เตอร์ ที่ได้รับการตีพิมพ์ครั้งแรกในปี 1980 กล่าวถึงเรื่องของการแข่งขันในอุตสาหกรรมต่างๆ ซึ่งวางรากฐานของการมองสภาพการแข่งขันระหว่างธุรกิจหนึ่งๆ กับคู่แข่งในอุตสาหกรรมเดียวกัน และพิจารณาดูว่าตำแหน่งของธุรกิจนั้นๆ อยู่ในสภาพอย่างไรในอุตสาหกรรม (สามารถแข่งขันกับคนอื่นได้หรือไม่อย่างไร) ส่วนใหญ่แล้วก็เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับเรื่องของเกราะป้องกันธุรกิจอยู่มาก และทำให้เข้าใจสภาพการแข่งขันของธุรกิจว่าเป็นอย่างไร
1) อุปสรรคในการเข้าทำธุรกิจของผู้เล่นรายใหม่ (Entry Barrier) ยิ่งมีอุปสรรคมาก คือไม่ใช่ใครก็สามารถเข้ามาทำได้ ยิ่งดี เช่นต้องอาศัยเงินทุนมหาศาล มีจุดคุ้มทุนยาวไกล หรือว่าต้องได้รับสัมปทานหรือสัญญาซื้อในระยะยาว ตัวอย่างเช่นการสร้างมหาวิทยาลัย หรือสร้างโรงกลั่นน้ำมัน บริษัทขุดเจาะน้ำมัน บริษัทให้บริการกิจการสื่อสารโทรคมนาคมบางประเภท เป็นต้น ธุรกิจเหล่านี้ไม่ได้เริ่มกันได้ง่ายๆ สำหรับผู้เข้าแข่งขันรายใหม่ๆ
2) กำลังของผู้ซื้อ (Customer's Bargaining Power) ถ้าผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองมาก ธุรกิจอาจจะตกอยู่ในที่นั่งลำบาก หรือผู้ซื้อสามารถซื้อใครก็ได้ ไม่มีค่าใช้จ่ายในการเปลี่ยนระบบก็เป็นสิ่งที่ไม่ดีกับธุรกิจ ยิ่งผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองน้อย ยิ่งเป็นผลดีกับธุรกิจ
ตอนที่ 11 (8 ก.พ. 54)
3) กำลังของผู้ที่เตรียมวัตถุดิบหรือบริการสำคัญให้ ซึ่งเกี่ยวกับการควบคุมค่าใช้จ่ายของบริษัท ยิ่งผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองน้อยยิ่งดี
4) การรุกรานของสิ่งที่ทดแทน สมมติว่าบริษัทผลิตอุปกรณ์อย่างหนึ่งที่ใช้การได้ดี แต่เมื่อถึงวันหนึ่ง อุปกรณ์นั้นกลับล้าหลังไปแล้วถูกทดแทนด้วยของที่ใหม่กว่า เช่นนี้ธุรกิจก็ตกอยู่ในที่นั่งลำบาก เรื่องนี้ต้องดูว่า มีสิ่งที่จะมาทดแทนได้ด้วยราคาที่ถูกกว่าหรือคุณภาพดีกว่าหรือไม่ ธุรกิจประเภทเทคโนโลยีชั้นสูง จะตกอยู่ในสภาพอย่างนี้คือ ไม่นานผลิตภัณฑ์ก็ล้าสมัยไปได้เร็ว
5) สภาพการแข่งขันกันเองภายในอุตสาหกรรมนั้น ต้องดูว่าสภาพการแข่งขันเป็นอย่างไร บริษัทแต่ละบริษัทใช้สารพัดกลยุทธ์เพื่อแย่งชิงส่วนแบ่งตลาดมาโดยยอมลดราคาหรือได้กำไรน้อยลงหรือไม่ หรือว่าอุตสาหกรรมมีกำลังผลิตที่เหลือมากและแต่ละบริษัทมีจุดคุ้มทุนที่ยอดขายสูง หากเป็นแบบนี้ย่อมทำให้สภาพการแข่งขันในอุตสาหกรรมหรือตลาดนั้นสูงมากอย่างแน่นอน
เมื่อเรานำหลักการเรื่องแรงขับดัน (หรือแรงขัดขวางความเจริญ ก็แล้วแต่มุมมองนะครับ) ทั้ง 5 ประการของพอร์เตอร์มาพิจารณา ก็จะเป็นส่วนหนึ่งที่จะสามารถพิจารณาได้ว่าธุรกิจมีเกราะป้องกันได้ดีแค่ไหน และเมื่อนำมาเปรียบเทียบกับผู้เล่นที่อยู่ในอุตสาหกรรมนั้นๆ เราก็จะพอคาดเดาสภาพในอนาคตของบริษัทหนึ่งๆ ได้ ยิ่งถ้าหากบริษัทมีเกราะป้องกันที่ไม่แข็งแรง ในขณะที่มีคู่แข่งที่เข้มแข็ง แข็งแรง และมีเงินทุนหนารวมทั้งต้องการฟาดฟันคู่ต่อสู้อื่นให้ล้มหายตายจากไป ธุรกิจก็ย่อมอยุ่ในสภาพที่ลำบากอย่างแน่นอน
เมื่อนักลงทุนคัดเลือกบริษัทที่ตัวเองสนใจออกมาแล้ว การพิจารณาอีกชั้นหนึ่งว่าธุรกิจนั้นมีความสามารถในการแข่งขันดีหรือไม่เพียงใด เป็นสิ่งที่จะทำให้ตัดสินใจลงทุนได้ดีขึ้น การที่ธุรกิจมีความสามารถในการแข่งขันต่ำ อาจจะไม่เลวร้ายขนาดที่จะทำให้ธุรกิจต้องล้มหายตายจากไป แต่ว่าจะทำให้ประสิทธิภาพในการทำกำไรต่ำลงๆ เนื่องจากถูกคุกคาม สุดท้ายก็จะเป็นการลงทุนที่ให้ผลตอบแทนที่แย่กับนักลงทุนมากกว่า
อาจจะมีนักลงทุนบางส่วนที่เก่งพอที่จะเข้าซื้อหุ้นในช่วงจังหวะเวลาที่หุ้นตกลงอย่างรุนแรง และถือไว้เพียงในระยะเวลาสั้น แล้วก็ขายหุ้นนั้นไป แต่ในฐานะของนักลงทุนแบบยั่งยืนในระยะยาวแล้ว วิธีการแบบนั้นอาจจะไม่ใช่วิธีที่นักลงทุนแบบนี้เลือกจะทำ เนื่องจากนักลงทุนระยะยาวคิดว่า การยอมเสียเวลาคัดเลือกบริษัทชั้นเลิศจะให้ผลตอบแทที่ดีกว่าในระยะเวลายาวกว่า และโดยเฉพาะอย่างยิ่งมีความเสี่ยงที่ต่ำกว่า
ตอนที่ 12 (9 ก.พ. 54)
การพิจารณาคุณภาพในการบริหารจัดการ
เป็นไปไม่ได้ที่บริษัทต่างๆ จะดำเนินธุรกิจไปได้ด้วยตัวมันเองโดยปราศจากคน ดังนั้นจะกล่าวในอีกมุมหนึ่งได้ก็คือว่า ธุรกิจก็คือคนที่กำลังทำหน้าที่บริหารจัดการมันอยู่นั้นเอง การที่เราระลึกไว้เสมอว่า "ผู้บริหารและบุคคลากรของบริษัท" เป็นคนทำให้ธุรกิจดำเนินต่อไปได้ต่างหาก จะทำให้เราไม่ลืมว่ายังมีแง่มุมนี้ด้วยที่นักลงทุนจะต้องพิจารณา ในท้ายของเรื่องนี้เราจะมีตัวอย่างของคำถามหรือจุดที่จะต้องพิจารณาเมื่อเราต้องการเลือกลงทุนในบริษัทหนึ่งๆ
ทำไมผู้บริหารจึงมีความสำคัญ
ผู้บริหารเป็นบุคคลที่ใกล้ชิดมากกับการบริหารจัดการ และเรื่องราวภายในต่างๆ ของบริษัท หากได้บุคคลที่ไม่มีความสามารถ หรือเลวร้ายกว่านั้นคือคนที่ไม่ซื่อสัตย์ ผู้บริหารเหล่านี้มีวิธีมากมายที่จะหาผลประโยชน์ใส่ตัวเองและพรรคพวกได้ (โดยที่ไม่ผิดกฏหมายด้วย) ดังนั้นนักลงทุนควรจะต้องหาข้อมูลเกี่ยวกับผู้บริหารใได้มากที่สุดโดยการพูดคุยกับบุคคลต่างๆ ที่อยู่ในอุตสาหกรรมนั้นๆ หรือแม้แต่ในธุรกิจนั้นเอง อาจจะโดยการเข้าพบเป็นการส่วนตัว พูดคุยกับพนักงานของบริษัท คุยกับบริษัทคู่แข่งขัน คุยกับลูกค้าของบริษัท ตลอดจนผู้ที่ขายวัตถุดิบให้กับบริษัทเป็นต้น ในมุมมองของนักวิเคราะห์มืออาชีพแล้ว เรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องจำเป็นและเป็นข้อมูลที่จะต้องทราบ แต่ในฐานะของนักลงทุนรายย่อย ข้อมูลพวกนี้เราอาจจะหาได้ไม่ง่ายนัก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าหาไม่ได้เลย
สุดท้ายแล้ว นี่คือเรื่องของความเชื่อถือและไว้ใจ นั่นคือในฐานะนักลงทุน เราต้องถามตัวเองด้วยว่า เราสามารถเชื่อและไว้ใจให้ผู้บริหารเหล่านี้ ดำเนินกิจการแทนเราได้หรือไม่??
ตอนที่ 13 (10 ก.พ. 54)
เราในฐานะนักลงทุนรายย่อย สามารถที่จะทำความเข้าใจและรู้จักผู้บริหารต่างๆ ได้จากข้อมูลส่วนตัว ผลงานที่ผ่านมา ประวัติการทำงาน ในเว็ปไซต์ของตัวบริษัทเอง ตลอดจนดูวิธีการตอบคำถามของนักลงทุนและนักวิเคราะห์ต่างๆ แล้วก็มาพิจารณาว่า เราสามารถที่จะเชื่อถือไว้ใจให้กลุ่มผู้บริหารนี้ทำงานดูแลกิจการแทนเราหรือไม่ แต่ในหลายๆ กรณี ผู้บริหารก็เติบโตมากับบริษัทและข้อมูลต่างๆเหล่านี้ก็ไม่ได้สามารถหาได้ง่ายนัก แต่จุดหนึ่งที่สำคัญและนักลงทุนควรสังเกตคือ ดูว่าผู้บริหารเหล่านี้มีวิธีการทำงานและวัดผลการทำงานของพวกเขาอย่างไร หรือว่าได้ทำตามที่สัญญาต่างๆ เอาไว้อย่างสม่ำเสมอหรือไม่ เป็นต้น
การซื้อธุรกิจ
การซื้อหุ้น ก็เหมือนเป็นการซื้อบางส่วนของธุรกิจนั่นเอง คือผู้ถือหุ้นก็คือเจ้าของส่วนของธุรกิจ และสมมติว่าเราได้ซื้อธุรกิจเอาไว้ และต้องการถือหุ้นนั้นไว้ คือเป็นเจ้าของธุรกิจนั้นๆ เป็นเวลานานแสนนาน เราจะดูได้อย่างไรล่ะว่า ผู้บริหารต้องการที่จะทำธุรกิจร่วมกันกับเรา?
นักลงทุนควรจะมองหาบริษัทที่ให้ข่าวสาร หรือติดต่อสื่อสารกับนักลงทุนอย่างโปร่งใส มีการแยกแยะอย่างชัดเจนออกจากกันระหว่างเรื่องงานทางธุรกิจและเรื่องผลประโยชน์หรือความคิดส่วนบุคคล มีการตั้งเป้าหมายในการทำงานและประเมินอย่างตรงไปตรงมา การดูการตั้งเป้าหมายและการให้ผลประโยชน์ตอบแทนกับพรรคพวกตัวเอง เป็นสิ่งที่นักลงทุนสามารถสังเกตได้ว่าผู้บริหารเหล่านั้นมีความจริงใจในการทำงานเพื่อตอบแทนผู้ถือหุ้น (ซึ่งคือเจ้าของบริษัท) หรือไม่อย่างไร
ถึงแม้ว่าจะเป็นการยากที่ผู้ถือหุ้นรายย่อยจะเข้าไปสืบเสาะแสวงหาดูลักษณะการทำงาน หรือการบริหารจัดการว่าทำได้ดีหรือไม่ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเราควรจะปล่อยยกเลิกความตั้งใจส่วนนี้ไปเสียเลย แต่นักลงทุนก็ยังมีทางเลือกอื่นโดยการดูจากข้อมูลข่าวสารที่ได้รับการเปิดเผยสู่สาธารณชนในการที่จะประเมินความสามารถหนึ่งที่ถือได้ว่าเป็นนามธรรมสุดๆ อย่างหนึ่งก็คือเรื่องของการบริหารจัดการนี้ โดยสิ่งที่เราต้องจับตาดูก็คือความโปร่งใสในการบริหาร (Good Governance) เนื่องจากคงต้องยอมรับว่า ในปัจจุบันนี้ยังคงมีผู้บริหารของบริษัทบางบริษัท มองเห็นที่ทำงานของตัวเองเป็นเหมือนกับธนาคารส่วนตัว (ที่ไม่ต้องฝากเงิน แต่มีเงินให้ถอนได้ตลอด) อยู่
ตอนที่ 14 (11 ก.พ. 54)
จุดที่ต้องลองตรวจสอบ
เหมือนกับเล่นเกม 20 คำถามล่ะครับ เพื่อที่จะดูว่าการบริหารจัดการเป็นอย่างไร มีฝีมือหรือไม่ และผู้บริหารตั้งใจที่จะทำงานเพื่อสร้างผลตอบแทนให้กับผู้ถือหุ้นหรือไม่ ลองดูกันนะครับว่าพวกเราควรจะต้องดูอะไรบ้าง จุดที่ต้องพิจารณาบางจุดอาจจะต้องใช้ความรู้ทางด้านบัญชีนิดหน่อย แต่คงไม่เกินความสามารถของพวกเรานักลงทุนที่จะเรียนรู้
เรื่องของความโปร่งใส
1. มีการใช้ตัวเลขประเภท "ค่าใช้จ่ายที่เปิดขึ้นเพียงครั้งเดียว" มากเกินไปหรือเปล่า ทุกอย่างที่ทำและประกาศผลทางการเงินออกมา เป็นการประกาศสิ่งที่คิดคำนวณตามมาตรฐานทางบัญชีที่ได้รับการยอมรับโดยทั่วไปหรือไม่ พุดอีกอย่างคือ มีปัญหากับผู้สอบบัญชีที่จะต้องมีข้อสังเกตบ่อยๆ หรือเปล่า
2. บริษัทมีมาตรฐานทางบัญชีที่มั่นคงหรือเปล่า หมายความว่า เปลี่ยนไปเปลี่ยนมาบ่อยไหม การทำแบบนั้นบ่อยๆ อาจจะแสดงให้เห็นว่าบริษัทกำลังหลบซ่อนอะไรบางอย่างได้
3. บริษัทประกาศเปลี่ยนตัวเลขทางบัญชีไปมาโดยไม่เกี่ยวข้องกับการปรับมาตรฐานทางบัญชีหรือเปล่า หรือว่ามีอาการออกงบการเงินช้า ไม่ยอมออกสักที ออกแล้วก็แก้อีก อะไรทำนองนี้เป็นต้น
4. มีการจ่ายเงินกันเองเช่นเงินโบนัสพิเศษมากเกินไปหรือไม่ (เมื่อเทียบกับบริษัทคู่แข่งในอุตสาหกรรมเดียวกัน) ถ้าเป็นแบบนี้อาจจะเรียกว่า ชงเอง ยิงเอง เอาเงินเข้ากระเป่ากันเอง ต้องระวังให้ดีนะครับ
ตอนที่ 15 (12 ก.พ. 54)
ความเป็นมิตรกับผู้ลงทุน
5. มีการใช้ข้อมูลภายในในการออกเสียงหรือเปล่า
6. บริษัทได้จัดการป้องกันการครอบงำกิจการที่หากเกิดขึ้นแล้วจะมีผลให้เกิดการลดสัดส่วนการถือหุ้นของผู้ถือหุ้นรายย่อยมากกว่าส่วนของเจ้าของเดิมหรือผู้บริหารหรือไม่
7. คะแนนเสียงข้างมากของผู้ถือหุ้นถูกต่อต้าน โดยสิ่งต่อไปนี้หรือไม่ ก) ความขี้เกียจหรือชักช้าของผู้บริหาร ข) การแทรกแซงของผู้บริหารในกระบวนการลงคะแนนเสียง ค) การรวมกลุ่มกันของผู้ถือหุ้นส่วนใหญ่ (คือ ผู้ถือหุ้นส่วนน้อยโหวตอย่างไรก็ไม่ชนะแน่)
8. ประธานกรรมการกับประธานบริษัทเป็นคนเดียวกันหรือเปล่า
9. คณะกรรมการหรือผู้บริการมีส่วนเกี่ยวข้องกับผู้ที่การทำธุรกรรมที่เกี่ยวข้องกัน ที่เป็นที่ต้องสงสัยว่าจะทำการรักษาผลประโยชน์ของผู้ถือหุ้นเอาไว้เป็นหลักหรือเปล่า
ตอนที่ 16 (13 ก.พ. 54)
ค่าตอบแทน, การเป็นเจ้าของ, และการบริการดูแล
10. คณะกรรรมการมีการจัดการค่าตอบแทนในลักษณะของการทำงานในฐานะลูกจ้างเท่านั้นหรือไม่ หรือว่ามีการใช้รางวัลอย่างอื่นในการตัดสินใจที่ทำให้เกิดประโยชน์อื่นๆ แต่บริษัทเพิ่มเติมเข้าไปอีก
11. ในสามสี่ปีที่ผ่านมานี้ บริษัทได้มีการแจกหุ้นสำหรับพนักงานมากกว่า 3% ในแต่ละปีหรือไม่
12. ในยามที่สถานการณ์ไม่ดี เช่นผลประกอบการออกมาไม่ดีนัก มีผู้บริหารได้รับโบนัสพิเศษที่จะทำให้ไม่ลาออกหนีไปไหน หรือว่ามีการเปลี่ยนแปลงเป้าหมายแบบหักดิบกลางปล้องหรือว่าได้รับผลประโยชน์อื่นใดเป็นพิเศษหรือเปล่า เรียกว่า นอกจากผลงานการดำเนินธุรกิจของบริษัทจะแย่อันอาจจะเนื่องมาจากสภาพแวดล้อมภายนอกไม่ดีแล้ว ศึกภายในยังจะกัดกินบริษัทซ้ำเข้าไปอีกชั้นหนึ่ง
13. ส่วนของการเป็นเจ้าของของผู้บริหารระดับสูงมีน้อยเกินไปหรือไม่ คือน้อยเสียจนคิดว่าไม่ได้มีส่วนได้เสีย หรือว่าไม่มีความรู้สึกร่วมว่าเป็นเจ้าของเหมือนกับผู้ถือหุ้นอื่นๆ ด้วย
14. บรรดาผู้บริหารได้รับผลตอบแทนเป็นเงินจำนวนมากๆๆๆ หรือไม่ (สังเกต ว่ามี "ๆ" เยอะ) คือเอาเงินส่วนที่เป็นเงินสด มาแจกกันเองมากกว่าที่จะได้เป็นหุ้น (และบังคับว่าจะต้องเก็บไว้เป็นระยะเวลานานหนึ่งๆ) หรือเปล่า
15. การตั้งเป้าหมายในการบริหารงาน เป็นการดูจำเพาะในช่วงระยะเวลสั้น (ผลระยะสั้น) แทนที่จะเป็นผลระยะยาวที่จะทำให้ธุรกิจดำเนินต่อไปได้อย่างมั่นคงหรือไม่ หรือว่า การเปิดเผยข้อมูลของคณะกรรมการไม่ชัดเจน ไม่โปร่งใสพอที่จะทำให้กิดข้อสงสัยในเรื่องดังกล่าวนี้หรือไม่
ตอนที่ 17 (14 ก.พ. 54)
จากทั้ง 15 ข้อข้างต้น ที่เป็นคำถามหรือข้อสงสัยนี้ มีน้ำหนักไม่เท่ากัน บางอันก็เป็นข้อสังเกต แต่บางข้อก็ถึงกับเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องจับตาดูอย่างเคร่งครัด ข้อหนึ่งที่นักลงทุนจะต้องจับตาดูเป็นพิเศษคือข้อ 9 เนื่องจากอาจจะเป็นการแสดงถึงการบริหารจัดการที่ไม่โปร่งใสไม่มีธรรมาภิบาลได้ การทำผิดบ่อยๆ หรือทำอะไรเป็นที่ต้องสงสัยบ่อยๆ จะเป็นจุดหรือการกระทำที่นักลงทุนจะต้องจับตาดูว่ามีอะไรผิดปกติกับกลุุ่มผู้บริหาร ที่เห็นประโยชน์ส่วนตัวเป็นสำคัญมากกว่าประโยชน์ที่จะเกิดกับผู้ถือหุ้น ตัวอย่างเรื่องแบบนี้ก็เช่น บริษัทได้จัดจ้างให้บริษัทย่อยของผู้ถือหุ้นหรือผู้บริหารให้ทำงานอะไรบางอย่าง และจ่ายเงินให้เป็นจำนวนมากอย่างไม่สมเหตุผล หรือบริษัททำการซื้อทรัพย์สินของใครบางคนที่มีอำนาจอิทธิพลควบคุมบริษัท ในราคาสูงและ/หรือทรัพย์สินนั้นไม่ได้มีประโยชน์อะไรกับการดำเนินธุรกิจของบริษัทเลย เป็นต้น
Credit >> http://muegao.blogspot.com
การลงทุน ไม่ใช่เรื่องของการร่ำเรียนมาทางด้านการเงิน การบัญชี แล้วก็ทำการคำนวณตัวเลขอัตราส่วนสารพัด แล้วนำไปใช้งานแค่นั้น แต่เป็นเรื่องของการรอบรู้ ที่จะต้องคอยสังเกตความเป็นไปและความเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัวของเรา การลงทุนเป็นเรื่องของการคอยจับตาดูแนวโน้มของสิ่งต่างๆ และพิจารณาว่าแนวโน้มเหล่านั้นจะมีผลอะไรต่อธุรกิจอะไรบ้างหรือไม่อย่างไร
นักวิเคราะห์ธุรกิจชั้นดี จะมีแนวทางการวิเคราะห์อย่างเป็นระเบียบแบบแผน ถ้าเราสามารถทำการวิเคราะห์ธุรกิจได้อย่างที่นักวิเคราะห์ฝีมือดีทำ ผลที่ได้ก็น่าจะสามารถนำไปใช้ได้จริงในระดับหนึ่ง แนวทางการวิเคราะห์ที่ดี จะมีหลักการในการสังเกตดูความเปลี่ยนแปลงของโลกรอบๆ ตัวเรา คนเราทุกคนล้วนมีทักษะในการวิเคราะห์ อย่างไรก็ตาม แต่ละคนก็มีความสามารถไม่เท่ากัน และที่สำคัญ คนเราจะต้องมีความสามารถในการเลือกที่จะวิเคราะห์อะไร อย่างไร เพราะทุกวันนี้เราถูกล้อมรอบด้วยข้อมูลต่างๆ เต็มไปหมดตั้งแต่ตื่นจนกระทั่งนอนหลับไป
ลองยกตัวอย่างกันให้เห็นนะครับ อย่างเช่นร้านอาหารละกัน จะเห็นว่า บางย่าน มีร้านอาหารเต็มไปหมด เช่นริมถนนเลียบทางด่วนรามอินทรา หรือว่าถนนเกษตร-นวมินทร์ เป็นต้น เราก็คงจะต้องลองคิดเล่นๆ นะครับว่า ทำไมถึงเป็นแบบนั้น ไปเปิดที่อื่นกันบ้างไม่ได้หรือ หรือว่าถ้าร้านนี้ ไปเปิดข้างๆ ร้านนั้น จะเกิดอะไรขึ้น ทำนองนี้
คำถามพื้นฐาน 4 ข้อเมื่อเราพิจารณาธุรกิจ
เมื่อเราเกิดความสงสัยในธุรกิจอะไร อย่างที่ยกตัวอย่างเรื่องภัตตาคารที่ผ่านมา ลองถามคำถามข้างล่างนี้ดูเช่น
1. เป้าหมายของธุรกิจนั้น คืออะไร
2. ธุรกิจนั้น จะมีรายได้ หรือกำไร มาได้อย่างไร
3. ธุรกิจนั้น มีผลการดำเนินงานที่ดีหรือไม่ หรือว่า มีฝีมือการทำธุรกิจดีหรือไม่
4. เมื่อเทียบกับคู่แข่งแล้ว ธุรกิจนั้นมีความพิเศษแตกต่างจากคู่แข่งหรือไม่
เมื่อเราเริ่มที่จะถามคำถามเหล่านี้ นั่นคงเราเริ่มคิดแบบนักวิเคราะห์ชั้นดีแล้ว และจะทำให้เราต้องเพิ่มการสังเกตเกี่ยวกับธุรกิจที่เราสนใจ ลึกลงไปอีก การฝึกตัวเองให้ถาม ให้สังเกต ให้คิด บ่อยๆ อย่างนี้ ทำให้เราลับคมความคิดของเราขึ้นทุกวันๆ และทำให้เรามีความสามารถในการหาโอกาสในการลงทุน ในการทำเงิน ได้ดีขึ้น
ตอนที่ 6 (2 ก.พ. 54)
ย้อนกลับไปเรื่องของภัตตาคาร เป้าหมายหรือหน้าที่ของธุรกิจภัตตาคาร ก็คือทำอาหารให้คนกิน (อ้าว... จะให้เติมลมยางรถให้หรือจ๊ะ) ซึ่งเป็นหน้าที่หลักของธุรกิจนี้ แม้ว่าภัตตาคารหรือผับ (หรือจะผับๆ อะไรก็ตามเถิดจ้า) บางที่จะมีวงดนตรี พนักงานเสริฟ น้องๆ เด็กเชียร์เบียร์ แม้แต่โคโยตี้ อะไรก็ตามแต่ รวมเข้ามาไว้ในร้านนั้นด้วย ในบางครั้ง การพิจารณาว่าหน้าที่หรือเป้าหมายของธุรกิจหนึ่งๆ นั้นคืออะไร อาจจะไม่ใช่เรื่องงานก็ได้ เพราะว่าอาจจะเกิดการผสมกันของบริการ/สินค้า หลายๆ อย่าง แต่ก็เป็นหน้าที่ของนักลงทุนอย่างพวกเราที่จะต้องพิจารณาว่า การมีสินค้า/บริการแปลกๆ ปนๆ มาในธุรกิจนั้น เป็นเรื่องที่ถูกต้องเหมาะสม หรือว่าเข้าท่า หรือไม่ครับ
เมื่อเรารู้แล้วว่า เป้าหมายหรือหน้าที่ของธุรกิจที่เราสนใจนั้นคืออะไรกันแน่ ก็ลองมาดูที่การทำเงินของธุรกิจกันบ้าง ว่ามีวิธีอย่างไรที่จะหาเงินและทำให้เกิดกำไรจากการดำเนินงานขึ้นมาได้ ในตัวอย่างเรื่องภัตตาคารหรือร้านอาหาร นักลงทุนอาจจะลองคิดดูว่า ต้นทุนของอาหารต่างๆ ที่อยู่ในร้านนั้นเป็นเท่าไร และร้านสามารถคิดราคาแพงเป็นพิเศษเพราะว่ามีดนตรี เด็กเสริฟ เด็กเชียร์เบียร์ ฯลฯ อยู่ในร้านด้วย ได้หรือไม่ และแนวทางการทำธุรกิจเป็นแบบ ต้องการขายราคาถูกแต่จำนวนมาก หรือว่าขายจำนวนน้อยแต่ว่าราคาสูง เป็นต้น
จากนั้นก็ ลองถามตัวเองดูว่า ร้านอาหารหรือภัตตาคารที่เรากำลังสนใจอยู่นั้น ทำมาค้าขายเป็นอย่างไรบ้าง อย่าเพิ่งไปกังวลกับการขุดคุ้ยค้นหาพวกงบการเงินอะไรมาดู ขั้นตอนนี้ ยังไม่ต้องก็ได้ ลองดูแค่สภาพทั่วๆ ไปก่อนที่เราเห็นเกี่ยวกับธุรกิจนั้น เช่นว่า ถ้าเป็นเรา (หรือเพื่อนๆ เรา) เราจะเลือกภัตตาคารอย่างไร เราจะเลือกอันไหนเพราะว่าอะไร เราเปลี่ยนภัตตาคารบ่อยๆ ไหม (อาจจะเพราะว่าเบื่อนักร้อง รำคาญนักดนตรี ไม่มีโคโยตี้ อะไรก็แล้วแต่) หรือว่าเรากินไม่เลือก อันไหนก็ได้ที่สะดวก มีคนมาใช้บริการกันเยอะไหม ที่จอดรถแน่นตลอดหรือเปล่า หรือว่าไปทีไรก็ว่างตลอดจอดได้สบายลุกนั่งสะดวกแม่ครัวนั่งหลับเด็กผับนั่งหาว หรือว่ามีลูกค้าเก่าๆ แวะเวียนมาเป็นประจำเรียกว่าเป็นเหมือนบ้านหลังที่สี่ (เออ สองกับสาม ไปไหนล่ะ) การตกแต่งภายในเป็นอย่างไร พนักงานต้อนรับดีไหม อาหารดีดนตรีไพเราะนักร้องอร่อย (คือคุยอร่อย สนุก ครับ อย่าคิดเป็นอื่น) หรือเปล่า เรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องที่่น่าสนใจจะต้องวิเคราะห์ทั้งสิ้น
ถ้าเราคิดว่า เราเข้าใจธุรกิจที่เราสนใจนั้นได้ในระดับหนึ่งแล้ว (อย่างน้อยก็ในฐานะของผู้สังเกตการณ์ล่ะ) ลองใช้เวลาสักนิด พิจารณาว่า ธุรกิจนั้นเป็นอย่างไรในสภาพการแข่งขันในปัจจุบัน (และอนาคต) อ่ะพูดกันง่ายๆ ก็คือ มีดีอะไรมากกว่าคนอื่นหรือคู่แข่งบ้าง
อย่างแรกที่เราต้องดูคือ มีการแข่งขันมากไหมในอุตสาหกรรมนั้น ยกตัวอย่างของภัตตาคาร จะเห็นว่าผู้บริโภคมีทางเลือกมากมาย คือมีหลายร้านให้เลือกเหลือเกิน แต่ถ้าเป็นธุรกิจอื่นๆ เช่นคอมพิวเตอร์ล่ะ ในโลกนี้มีคอมพิวเตอร์มากมายสักกี่ยี่ห้อที่เราสามารถเลือกซื้อกันได้บ้าง ก็คงมีไม่มาก อ่ะ นี่ก็แสดงว่าการแข่งขันของคอมพิวเตอร์นั้นมีน้อยกว่าภัตตาคารมากล่ะสิ - ก็ไม่จำเป็นต้องเป็นแบบนั้นหรอก แต่อาจจะเป็นเพราะว่าการจะเปิดบริษัทคอมพิวเตอร์ หรือสร้างคอมพิวเตอร์ขึ้นมานั้น จะต้องใช้เงินทุนมากกว่าการเปิดภัตตาคารมาก หรือไม่ก็เป็นเพราะสภาพการแข่งขันนั้นดุเดือดอยู่แล้ว จนไม่มีใครอยากเข้ามาใหม่ เนื่องจากมีความเสี่ยงสูง ซึ่งแตกต่างจากภัตตาคารที่ไม่ต้องใช้เงินจำนวนมากในการเปิดร้าน หรืออาจจะเป็นเพราะว่าการหาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ มาขายนั้นยากกว่าเยอะ หรือว่าเป็นธุรกิจที่จะต้องต่อสู้กันด้วยราคาแต่เพียงอย่างเดียว (จริงๆ แล้ว ไม่มีธุรกิจไหนที่ต่อสู้กันด้วยราคาเพียงอย่างเดียวหรอก มีแต่คนเรานี่แหละที่คิดว่าลูกค้าจะต้องชอบของที่ถูกกว่าเสมอ) การถามคำถามเพวกนี้กับตัวเราเอง จะทำให้เราเห็นภาพว่า ในวันนี้หรือวันข้างหน้าถ้าธุรกิจจะต้องมีคู่แข่ง ธุรกิจนั้นจะทำอย่างไรในการเอาตัวรอดและชนะคู่แข่งได้
การถามคำถามพวกนี้มากๆ เข้า อาจจะทำให้ดูเหมือนเราเริ่มเพี้ยน แต่การคิดแบบนักวิเคราะห์เป็นการถามเพื่อทำความเข้าใจว่าธุรกิจอะไร ทำงาน ทำเงินได้อย่างไร มากน้อยแค่ไหน มีการเติบโตหรือไม่อย่างไร และสามารถแข่งขันกับคู่แข่งได้หรือไม่ หรือว่าคู่แข่งทำธุรกิจนั้นได้ดีกว่า เรื่องพวกนี้ในหลายๆ ครั้งก็ถูกแสดงออกมาในงบการเงินด้วยเช่นกัน และก็ยังมีผู้ชำนาญการได้ทำการวิเคราะห์เรื่องพวกนี้ไว้ให้เราอยู่แล้ว เราก็มีหน้าที่ติดตามดูและพิจารณาว่าน่าจะเป็นจริงตามนั้นหรือไม่
ตอนที่ 7 (3 ก.พ. 54)
การพิจารณาโครงสร้างธุรกิจ: เกราะป้องกันธุรกิจ
ในการพิจารณาวิเคราะห์ด้านการลงทุน สิ่งที่ต้องดูเป็นพื้นฐานก็คือตัวธุรกิจเอง ไม่ใช่เพียงแค่ตัวเลขต่างๆ ในงบการเงิน และหน้าที่ของนักลงทุนก็คือ ต้องหาบริษัทชั้นเลิศที่แตกต่างจากบริษัทธรรมดาๆ ทั่วๆ ไปให้ได้ หลักการหนึ่งที่มีประโยชน์ก็คือการเสาะหา "เกราะป้องกัน" ของธุรกิจ แม้ว่าพวกเราจะไม่ค่อยได้ยินคำๆ นี้บ่อยนักเหมือนกับคำเช่นอัตราส่วน P/E หรือ กำไรจากการดำเนินงาน, กำไรสุทธิ อะไรก็แล้วแต่ แต่ว่า "เกราะป้องกัน" นี้เป็นสิ่งที่สำคัญในการประเมินค่าของธุรกิจเลยทีเดียว
"เกราะป้องกัน" เหล่านี้ พูดง่ายๆ ก็คือลักษณะที่ทำให้เกิดความได้เปรียบในการแข่งขันในระยะยาว ที่จะทำให้ธุรกิจสามารถสร้างรายได้และกำไรในระยะเวลานานต่อไปในอนาคต เรื่องนี้เป็นเรื่องที่นักลงทุนระดับโลกอย่าง วอร์เรน บัฟเฟตต์ ได้ให้ความสำคัญในการพิจารณาลงทุนในบริษัทที่มีความสามารถในการแข่งขันในระยะยาว ยิ่งถ้าเป็นบริษัทที่มีความเฉพาะ และมีกำแพงป้องกันตัวเองจากการแข่งขันแล้ว บริษัทหรือธุรกิจนั้นก็มีโอกาสที่จะสร้างตัวเองให้เติบโตต่อไปได้เรื่อยๆ ในอนาคต
เรื่องของเกราะป้องกันนี้เป็นเรื่องสำคัญ เพราะไม่ว่าเมื่อใดที่บริษัทหนึ่งออกผลิตภัณฑ์หนึ่งขึ้นมา ในไม่ช้าไม่นานก็จะมีคู่แข่งออกผลิตภัณฑ์อย่างเดียวกันออกมา ซึ่งถ้าไม่มีประสิทธิภาพดีเท่ากัน ก็มักจะดีกว่า เรียกง่ายๆ ว่าสามารถที่จะถูกเลียนแบบได้ง่าย หรือหัวเราะทีหลังย่อมดังกว่า หรือว่าคลื่นลูกใหม่ย่อมแรงกว่าคลื่นลูกเก่า อะไรก็ตามทีเถิดครับ ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์เบื้องต้นบอกไว้ว่า ในตลาดที่มีการแข่งขันอย่างสมบูรณ์ คู่ต่อสู้จะทำให้กำไรส่วนที่มากกว่าของธุรกิจที่ประสบความสำเร็จนั้นหดเหลือน้อยลงๆ หรือพูดง่ายๆ อีกอย่างได้ว่า การแข่งขันทำให้บริษัทส่วนใหญ่ไม่สามารถมีการเติบโตของรายได้และกำไรสูงๆ เป็นเวลานานๆ ได้เนื่องจากความได้เปรียบนั้นจะถูกเลียนแบบได้
คราวนี้เรามาลองพิจารณาว่าบริษัทหนึ่งๆ มีเกราะป้องกันธุรกิจของเขาหรือไม่อย่างไรกันดู โดยลองดูตามขั้นตอนต่อไปนี้
1. ลองดูความสามารถในการทำกำไรของบริษัทในอดีต ดูว่าสามารถมี ROA และ ROE สูงได้ตลอดเวลาหรือไม่ ตัวเลขพวกนี้เป็นสิ่งสำคัญที่จะบอกได้ว่า บริษัทมีความพิเศษและสามารถใช้ความพิเศษนั้นให้คงอยู่ได้เสมอต้นเสมอปลายหรือเปล่า จริงๆ แล้วการวิเคราะห์เรื่องของเกราะป้องกันธุรกิจนี้ เป็นเรื่องของ qualitative (เชิงคุณภาพ) แต่ว่าผลของมันก็จะสะท้อนออกมาในรูปของตัวเลขทางการเงินด้วย
2. สมมติว่า บริษัทที่เราสนใจ มีตัวเลขทางการเงินดีมาสม่ำเสมอ ก็ลองพิจารณาต่อไปอีกว่า กำไรต่างๆ ที่ได้มานั้น มาจากความได้เปรียบเป็นพิเศษของตัวบริษัทนั้นหรือเปล่า หรือว่าเป็นสิ่งที่สามารถเลียนแบบกันได้ง่ายจากคู่แข่ง ยิ่งการเลียนแบบทำได้ยากแค่ไหน การรักษาความได้เปรียบของธุรกิจไว้ก็ยิ่งง่ายเท่านั้น
ตอนที่ 8 (4 ก.พ. 54)
3. ลองพิจารณาดูว่า ใช้เวลาอีกนานแค่ไหน ที่บริษัทจะยังคงได้เปรียบอยู่ ว่ากันง่ายๆ คือ คู่แข่งยังโงหัวไม่ขึ้น (อืม ภาษาชาวบ้านมากๆ ขออภัย) เราเรียกช่วงเวลานี้ว่า ช่วงเวลาที่บริษัทยังคงมีความได้เปรียบอยู่ ซึ่งอาจจะสั้นแค่ไม่กี่เดือน หรือยาวนานเป็นหลายสิบปีก็ได้ ยิ่งนานยิ่งดีครับ
4. ลองคิดถึงเรื่องโครงสร้างการแข่งขันของอุตสาหกรรมดู มีการแข่งขันในระดับสูงหรือเปล่า อุตสาหกรรมที่มีการแข่งขันสูง มักจะไม่สามารถมีการเติบโตของกำไรได้สูงมากในระยะเวลาติดต่อกันนานๆ คือบางปีอาจจะมีกำไรมาก บางปีอาจจะกำไรน้อย เป็นต้น
จากการลองพิจารณาศึกษา สารพัดธุรกิจต่างๆ จะสรุปได้ว่า
เกราะป้องกันธุรกิจนั้นมีอยู่ด้วยกัน 4-5 อย่างคือ
ก) การเป็นผู้ผลิตที่มีต้นทุนต่ำ อันนี้เรียกได้ว่าเอาราคาเข้าสู้ หรือเข้าขู่ ก็แล้วแต่ล่ะครับ ธุรกิจประเภทนี้ จะมีขนาดใหญ่ยอดขายสูง แต่ว่าอัตรากำไรไม่สูง เรียกว่าเอาราคาเข้าสู้ ได้การประหยัดจากปริมาณการผลิตหรือการขายที่สูง (economics of scale) คู่ต่อสู้รายใหม่ๆ ก็ไม่กล้าเข้ามา เนื่องจากปริมาณการขายไม่มากเท่ากับเจ้าเก่าที่ทำอยู่ ตัวอย่างเช่นห้างขายสินค้าแบบยกเข่งขนาดใหญ่ๆ ที่ขายด้วยราคาที่ต่ำมาก เพราะว่าได้สินค้ามาในราคาต่ำกว่าเนื่องจากซื้อมาทีละมากๆ ทำให้มีอำนาจต่อรองสูงได้
ข) การเป็นผู้ที่มีสินค้าและบริการที่เป็นพิเศษจริงๆ เหนือกว่าคนอื่น เช่นมีเทคโนโลยีที่เหนือกว่า หรือว่ามีสิทธิบัตรพิเศษที่คนอื่นไม่มี แต่อย่างที่บอกไว้ข้างต้นว่า เรื่องนี้ต้องระวังเหมือนกัน เนื่องจากคนเทคโนโลยีมีการพัฒนาตลอดเวลา และสิทธิบัตรที่เป็นเรื่องที่ค้นคิดกันอยู่ตลอดเวลาที่ได้เปรียบอยู่ในวันนี้ อาจจะเสียเปรียบในวันหน้าก็ได้
ค) จับตัวลูกค้าเอาไว้ ด้วยการที่ให้บริการสินค้าหรือบริการที่มีค่าใช้จ่ายในการเปลี่ยนแปลงสูง ค่าใช้จ่ายนี้ เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นเนื่องจากการเปลี่ยนจากสินค้าและ/หรือบริการที่ใช้อยู่อย่างหนึ่งจากผู้ขายคนหนึ่ง ไปเป็นอีกอย่างหนึ่งจากผู้ขายอีกคนหนึ่ง แบบนี้ ผู้ใช้สินค้าหรือบริการ ก็ไม่อยากจะเปลี่ยนแปลงอะไร เพราะว่าต้องเสียเงินและเสียเวลามากในการเปลี่ยน
ตอนที่ 9 (5 ก.พ. 54)
ง) ผลดีที่เกิดจากเครือข่ายที่มีผู้ใช้จำนวนมาก ข้อได้เปรียบนี้เกิดขึ้นเมื่อยิ่งมีจำนวนผู้ใช้หรือลูกค้าของธุรกิจนั้นมากขึ้น ธุรกิจนั้นยิ่งมีข้อแข็งแกร่งมากขึ้นๆ เพราะเครือข่ายใหญ่ขึ้นเป็นการสร้างความแข็งแกร่งให้ธุรกิจนั้น ยกตัวอย่างเช่นเว็ปไซต์ ebay ยิ่งมีคนขายและคนซื้อมากขึ้น ตัว ebay เองก็ยิ่งแข็งแกร่งมากขึ้น เพราะทั้งผู้ซื้อ จะหาอะไรก็พบได้เพราะมีผู้ขายจำนวนมาก คนขาย จะขายอะไรก็ขายได้เพราะว่ามีคนจำนวนมากมาหาของสารพัดชนิด เป็นต้น
จ) สินทรัพย์ไม่มีตัวตนอื่น บางบริษัทมีข้อได้เปรียบเหนือว่าคู่แข่งเนื่องจากมีคุณสมบัติอื่นเป็นพิเศษ ซึ่งไม่ได้เป็นของที่จับต้องได้ ตัวอย่างเช่น ยี่ห้อ ตราสินค้า ลิขสิทธิ์ สัมปทาน หรือข้อได้เปรียบทางด้านภูมิศาสตร์ ในบางกรณี คู่แข่งทุกๆ เจ้าในอุตสาหกรรมนั้นอาจจะอยู่ได้ หรือขายได้ด้วยสิ่งที่เป็นสินทรัพย์ไม่มีตัวตนเหล่านี้ ตัวอย่างเช่นสินค้าโภคภัณฑ์บางอย่างที่อาศัยยี่ห้อในการขาย หรือสามารถขายได้ด้วยราคาที่สูงกว่าปกติได้เป็นต้น ตัวอย่างเช่น กระเป๋าสตรี ไม่ว่าจะยี่ห้อหลุยส์ กุ๊ชชี่ หรือแว่นตา ทำไมต้องเป็นเรย์แบน หรือยี่ห้ออื่นๆ ที่ราคาสูงลิ่ว เป็นต้น
ฉ) คู่แข่งถูกกันเอาไว้ ไม่ให้สามารถเข้ามาได้ เช่นการที่มีสิทธิบัตรหรือใบอนุญาตต่างๆคุ้มครองอยู่ การที่มีค่าใช้จ่ายสูงมากในการเข้ามาร่วมทำธุรกิจ หรือการที่เป็นธุรกิจที่ได้รับสัมปทาน มีลูกค้าจำนวนจำกัดและแข็งแกร่งกันอยู่แล้ว แม้กระทั่งมีอัตรากำไรที่ต่ำแม้จากยอดขายที่สูง (จุดคุ้มทุนสูง) พวกนี้จะเป็นการกันไม่ให้คู่แข่งรายใหม่ๆ เข้ามาได้ง่ายนักในอุตสาหกรรม
อีกอย่างหนึ่งที่ผมอยากจะเสริมก็คือ เป็นไปได้ที่ บริษัทหนึ่งๆ สามารถจะมีเกราะป้องกันธุรกิจหลายแบบได้ ตัวอย่างเช่นบริษัทหนึ่งอาจจะใช้ผลจากเครือข่ายในขณะที่ใช้ผลดีจากการประหยัดด้วยขนาดคือมีต้นทุนราคาต่ำกว่าไปพร้อมๆ กัน หลักการโดยทั่วๆ ไปคือ ยิ่งบริษัทหรือธุรกิจมีเกราะป้องกันหลายอย่างเท่าไร ก็ยิ่งทำให้ปลอดภัยจากการแข่งขันมากเท่านั้น
การลงทุนที่จะประสบความสำเร็จในระยะยาว เกี่ยวข้องไปมากกว่าการมองหาธุรกิจที่แข็งแกร่ง หรือหาธุรกิจที่กำลังเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็ว หรือซื้อหุ้นที่ราคาถูกกว่าความจริง การลงทุนที่ประสบความสำเร็จ จะต้องขึ้นกับการได้เลือกลงทุนในธุรกิจที่สามารถยืนยงต่อสู้ฟันฝ่าอุปสรรคในระยะเวลานานได้อีกด้วย เกราะป้องกันธุรกิจชนิดต่างๆ เป็นปัจจัยสำคัญที่ควรนำมาใช้ในการพิจารณาเลือกธุรกิจที่จะลงทุน การมองหาและพิจารณาเรื่องพวกนี้อาจจะต้องใช้แรงมากกว่าการดูตัวเลขทางบัญชีต่างๆ อีกสักหน่อยแต่ก็เป็นเรื่องที่สำคัญและควรทำเนื่องจากเป็นการสร้างความแข็งแกร่งที่ยั่งยืนในการลงทุน และการที่กิจการสามารถทำกำไรได้ดีได้มาก สุดท้ายก็จะสะท้อนออกมาที่ราคาหุ้นนั่นเอง
ตอนที่ 10 (7 ก.พ. 54)
เพิ่มเติมในเรื่องของความสามารถในการแข่งขัน
ที่ผ่านมา เราได้คุยเรื่องของเกราะที่ทำหน้าที่ป้องกันธุรกิจแบบต่างๆ กัน ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว เกราะเหล่านี้ของแต่ละบริษัทก็มีไม่เหมือนกันและมีคุณภาพไม่เหมือนกัน (เปรียบไปก็เหมือนกับเกราะที่นักรบโบราณเขาใส่กันแหละครับ มีทั้งทำจากหนังสัตว์หรือโลหะชั้นดี หรือมีความหนาต่างกัน ดังนั้นก็สามารถป้องกันศาสตราวุธได้ไม่เหมือนกัน) การที่จะดูว่าบริษัทมีเกราะป้องกันธุรกิจของตัวเองดีแค่ไหนนั้นเป็นเรื่องไม่ง่าย และเป็นกระบวนการที่อาจจะพิสดารสักหน่อย มาคราวนี้เราจะมาลองพิจารณาแบบจำลองที่อาจจะบอกได้ถึงความสามารถในการแข่งขันของธุรกิจต่างๆ ได้ชัดเจนยิ่งขึ้นกัน
พลังขับดัน 5 ประการของ Micheal E. Porter
ในหนังสือเรื่อง กลยุทธ์การแข่งขันของไมเคิล อี พอร์เตอร์ ที่ได้รับการตีพิมพ์ครั้งแรกในปี 1980 กล่าวถึงเรื่องของการแข่งขันในอุตสาหกรรมต่างๆ ซึ่งวางรากฐานของการมองสภาพการแข่งขันระหว่างธุรกิจหนึ่งๆ กับคู่แข่งในอุตสาหกรรมเดียวกัน และพิจารณาดูว่าตำแหน่งของธุรกิจนั้นๆ อยู่ในสภาพอย่างไรในอุตสาหกรรม (สามารถแข่งขันกับคนอื่นได้หรือไม่อย่างไร) ส่วนใหญ่แล้วก็เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับเรื่องของเกราะป้องกันธุรกิจอยู่มาก และทำให้เข้าใจสภาพการแข่งขันของธุรกิจว่าเป็นอย่างไร
1) อุปสรรคในการเข้าทำธุรกิจของผู้เล่นรายใหม่ (Entry Barrier) ยิ่งมีอุปสรรคมาก คือไม่ใช่ใครก็สามารถเข้ามาทำได้ ยิ่งดี เช่นต้องอาศัยเงินทุนมหาศาล มีจุดคุ้มทุนยาวไกล หรือว่าต้องได้รับสัมปทานหรือสัญญาซื้อในระยะยาว ตัวอย่างเช่นการสร้างมหาวิทยาลัย หรือสร้างโรงกลั่นน้ำมัน บริษัทขุดเจาะน้ำมัน บริษัทให้บริการกิจการสื่อสารโทรคมนาคมบางประเภท เป็นต้น ธุรกิจเหล่านี้ไม่ได้เริ่มกันได้ง่ายๆ สำหรับผู้เข้าแข่งขันรายใหม่ๆ
2) กำลังของผู้ซื้อ (Customer's Bargaining Power) ถ้าผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองมาก ธุรกิจอาจจะตกอยู่ในที่นั่งลำบาก หรือผู้ซื้อสามารถซื้อใครก็ได้ ไม่มีค่าใช้จ่ายในการเปลี่ยนระบบก็เป็นสิ่งที่ไม่ดีกับธุรกิจ ยิ่งผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองน้อย ยิ่งเป็นผลดีกับธุรกิจ
ตอนที่ 11 (8 ก.พ. 54)
3) กำลังของผู้ที่เตรียมวัตถุดิบหรือบริการสำคัญให้ ซึ่งเกี่ยวกับการควบคุมค่าใช้จ่ายของบริษัท ยิ่งผู้ซื้อมีอำนาจต่อรองน้อยยิ่งดี
4) การรุกรานของสิ่งที่ทดแทน สมมติว่าบริษัทผลิตอุปกรณ์อย่างหนึ่งที่ใช้การได้ดี แต่เมื่อถึงวันหนึ่ง อุปกรณ์นั้นกลับล้าหลังไปแล้วถูกทดแทนด้วยของที่ใหม่กว่า เช่นนี้ธุรกิจก็ตกอยู่ในที่นั่งลำบาก เรื่องนี้ต้องดูว่า มีสิ่งที่จะมาทดแทนได้ด้วยราคาที่ถูกกว่าหรือคุณภาพดีกว่าหรือไม่ ธุรกิจประเภทเทคโนโลยีชั้นสูง จะตกอยู่ในสภาพอย่างนี้คือ ไม่นานผลิตภัณฑ์ก็ล้าสมัยไปได้เร็ว
5) สภาพการแข่งขันกันเองภายในอุตสาหกรรมนั้น ต้องดูว่าสภาพการแข่งขันเป็นอย่างไร บริษัทแต่ละบริษัทใช้สารพัดกลยุทธ์เพื่อแย่งชิงส่วนแบ่งตลาดมาโดยยอมลดราคาหรือได้กำไรน้อยลงหรือไม่ หรือว่าอุตสาหกรรมมีกำลังผลิตที่เหลือมากและแต่ละบริษัทมีจุดคุ้มทุนที่ยอดขายสูง หากเป็นแบบนี้ย่อมทำให้สภาพการแข่งขันในอุตสาหกรรมหรือตลาดนั้นสูงมากอย่างแน่นอน
เมื่อเรานำหลักการเรื่องแรงขับดัน (หรือแรงขัดขวางความเจริญ ก็แล้วแต่มุมมองนะครับ) ทั้ง 5 ประการของพอร์เตอร์มาพิจารณา ก็จะเป็นส่วนหนึ่งที่จะสามารถพิจารณาได้ว่าธุรกิจมีเกราะป้องกันได้ดีแค่ไหน และเมื่อนำมาเปรียบเทียบกับผู้เล่นที่อยู่ในอุตสาหกรรมนั้นๆ เราก็จะพอคาดเดาสภาพในอนาคตของบริษัทหนึ่งๆ ได้ ยิ่งถ้าหากบริษัทมีเกราะป้องกันที่ไม่แข็งแรง ในขณะที่มีคู่แข่งที่เข้มแข็ง แข็งแรง และมีเงินทุนหนารวมทั้งต้องการฟาดฟันคู่ต่อสู้อื่นให้ล้มหายตายจากไป ธุรกิจก็ย่อมอยุ่ในสภาพที่ลำบากอย่างแน่นอน
เมื่อนักลงทุนคัดเลือกบริษัทที่ตัวเองสนใจออกมาแล้ว การพิจารณาอีกชั้นหนึ่งว่าธุรกิจนั้นมีความสามารถในการแข่งขันดีหรือไม่เพียงใด เป็นสิ่งที่จะทำให้ตัดสินใจลงทุนได้ดีขึ้น การที่ธุรกิจมีความสามารถในการแข่งขันต่ำ อาจจะไม่เลวร้ายขนาดที่จะทำให้ธุรกิจต้องล้มหายตายจากไป แต่ว่าจะทำให้ประสิทธิภาพในการทำกำไรต่ำลงๆ เนื่องจากถูกคุกคาม สุดท้ายก็จะเป็นการลงทุนที่ให้ผลตอบแทนที่แย่กับนักลงทุนมากกว่า
อาจจะมีนักลงทุนบางส่วนที่เก่งพอที่จะเข้าซื้อหุ้นในช่วงจังหวะเวลาที่หุ้นตกลงอย่างรุนแรง และถือไว้เพียงในระยะเวลาสั้น แล้วก็ขายหุ้นนั้นไป แต่ในฐานะของนักลงทุนแบบยั่งยืนในระยะยาวแล้ว วิธีการแบบนั้นอาจจะไม่ใช่วิธีที่นักลงทุนแบบนี้เลือกจะทำ เนื่องจากนักลงทุนระยะยาวคิดว่า การยอมเสียเวลาคัดเลือกบริษัทชั้นเลิศจะให้ผลตอบแทที่ดีกว่าในระยะเวลายาวกว่า และโดยเฉพาะอย่างยิ่งมีความเสี่ยงที่ต่ำกว่า
ตอนที่ 12 (9 ก.พ. 54)
การพิจารณาคุณภาพในการบริหารจัดการ
เป็นไปไม่ได้ที่บริษัทต่างๆ จะดำเนินธุรกิจไปได้ด้วยตัวมันเองโดยปราศจากคน ดังนั้นจะกล่าวในอีกมุมหนึ่งได้ก็คือว่า ธุรกิจก็คือคนที่กำลังทำหน้าที่บริหารจัดการมันอยู่นั้นเอง การที่เราระลึกไว้เสมอว่า "ผู้บริหารและบุคคลากรของบริษัท" เป็นคนทำให้ธุรกิจดำเนินต่อไปได้ต่างหาก จะทำให้เราไม่ลืมว่ายังมีแง่มุมนี้ด้วยที่นักลงทุนจะต้องพิจารณา ในท้ายของเรื่องนี้เราจะมีตัวอย่างของคำถามหรือจุดที่จะต้องพิจารณาเมื่อเราต้องการเลือกลงทุนในบริษัทหนึ่งๆ
ทำไมผู้บริหารจึงมีความสำคัญ
ผู้บริหารเป็นบุคคลที่ใกล้ชิดมากกับการบริหารจัดการ และเรื่องราวภายในต่างๆ ของบริษัท หากได้บุคคลที่ไม่มีความสามารถ หรือเลวร้ายกว่านั้นคือคนที่ไม่ซื่อสัตย์ ผู้บริหารเหล่านี้มีวิธีมากมายที่จะหาผลประโยชน์ใส่ตัวเองและพรรคพวกได้ (โดยที่ไม่ผิดกฏหมายด้วย) ดังนั้นนักลงทุนควรจะต้องหาข้อมูลเกี่ยวกับผู้บริหารใได้มากที่สุดโดยการพูดคุยกับบุคคลต่างๆ ที่อยู่ในอุตสาหกรรมนั้นๆ หรือแม้แต่ในธุรกิจนั้นเอง อาจจะโดยการเข้าพบเป็นการส่วนตัว พูดคุยกับพนักงานของบริษัท คุยกับบริษัทคู่แข่งขัน คุยกับลูกค้าของบริษัท ตลอดจนผู้ที่ขายวัตถุดิบให้กับบริษัทเป็นต้น ในมุมมองของนักวิเคราะห์มืออาชีพแล้ว เรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องจำเป็นและเป็นข้อมูลที่จะต้องทราบ แต่ในฐานะของนักลงทุนรายย่อย ข้อมูลพวกนี้เราอาจจะหาได้ไม่ง่ายนัก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าหาไม่ได้เลย
สุดท้ายแล้ว นี่คือเรื่องของความเชื่อถือและไว้ใจ นั่นคือในฐานะนักลงทุน เราต้องถามตัวเองด้วยว่า เราสามารถเชื่อและไว้ใจให้ผู้บริหารเหล่านี้ ดำเนินกิจการแทนเราได้หรือไม่??
ตอนที่ 13 (10 ก.พ. 54)
เราในฐานะนักลงทุนรายย่อย สามารถที่จะทำความเข้าใจและรู้จักผู้บริหารต่างๆ ได้จากข้อมูลส่วนตัว ผลงานที่ผ่านมา ประวัติการทำงาน ในเว็ปไซต์ของตัวบริษัทเอง ตลอดจนดูวิธีการตอบคำถามของนักลงทุนและนักวิเคราะห์ต่างๆ แล้วก็มาพิจารณาว่า เราสามารถที่จะเชื่อถือไว้ใจให้กลุ่มผู้บริหารนี้ทำงานดูแลกิจการแทนเราหรือไม่ แต่ในหลายๆ กรณี ผู้บริหารก็เติบโตมากับบริษัทและข้อมูลต่างๆเหล่านี้ก็ไม่ได้สามารถหาได้ง่ายนัก แต่จุดหนึ่งที่สำคัญและนักลงทุนควรสังเกตคือ ดูว่าผู้บริหารเหล่านี้มีวิธีการทำงานและวัดผลการทำงานของพวกเขาอย่างไร หรือว่าได้ทำตามที่สัญญาต่างๆ เอาไว้อย่างสม่ำเสมอหรือไม่ เป็นต้น
การซื้อธุรกิจ
การซื้อหุ้น ก็เหมือนเป็นการซื้อบางส่วนของธุรกิจนั่นเอง คือผู้ถือหุ้นก็คือเจ้าของส่วนของธุรกิจ และสมมติว่าเราได้ซื้อธุรกิจเอาไว้ และต้องการถือหุ้นนั้นไว้ คือเป็นเจ้าของธุรกิจนั้นๆ เป็นเวลานานแสนนาน เราจะดูได้อย่างไรล่ะว่า ผู้บริหารต้องการที่จะทำธุรกิจร่วมกันกับเรา?
นักลงทุนควรจะมองหาบริษัทที่ให้ข่าวสาร หรือติดต่อสื่อสารกับนักลงทุนอย่างโปร่งใส มีการแยกแยะอย่างชัดเจนออกจากกันระหว่างเรื่องงานทางธุรกิจและเรื่องผลประโยชน์หรือความคิดส่วนบุคคล มีการตั้งเป้าหมายในการทำงานและประเมินอย่างตรงไปตรงมา การดูการตั้งเป้าหมายและการให้ผลประโยชน์ตอบแทนกับพรรคพวกตัวเอง เป็นสิ่งที่นักลงทุนสามารถสังเกตได้ว่าผู้บริหารเหล่านั้นมีความจริงใจในการทำงานเพื่อตอบแทนผู้ถือหุ้น (ซึ่งคือเจ้าของบริษัท) หรือไม่อย่างไร
ถึงแม้ว่าจะเป็นการยากที่ผู้ถือหุ้นรายย่อยจะเข้าไปสืบเสาะแสวงหาดูลักษณะการทำงาน หรือการบริหารจัดการว่าทำได้ดีหรือไม่ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเราควรจะปล่อยยกเลิกความตั้งใจส่วนนี้ไปเสียเลย แต่นักลงทุนก็ยังมีทางเลือกอื่นโดยการดูจากข้อมูลข่าวสารที่ได้รับการเปิดเผยสู่สาธารณชนในการที่จะประเมินความสามารถหนึ่งที่ถือได้ว่าเป็นนามธรรมสุดๆ อย่างหนึ่งก็คือเรื่องของการบริหารจัดการนี้ โดยสิ่งที่เราต้องจับตาดูก็คือความโปร่งใสในการบริหาร (Good Governance) เนื่องจากคงต้องยอมรับว่า ในปัจจุบันนี้ยังคงมีผู้บริหารของบริษัทบางบริษัท มองเห็นที่ทำงานของตัวเองเป็นเหมือนกับธนาคารส่วนตัว (ที่ไม่ต้องฝากเงิน แต่มีเงินให้ถอนได้ตลอด) อยู่
ตอนที่ 14 (11 ก.พ. 54)
จุดที่ต้องลองตรวจสอบ
เหมือนกับเล่นเกม 20 คำถามล่ะครับ เพื่อที่จะดูว่าการบริหารจัดการเป็นอย่างไร มีฝีมือหรือไม่ และผู้บริหารตั้งใจที่จะทำงานเพื่อสร้างผลตอบแทนให้กับผู้ถือหุ้นหรือไม่ ลองดูกันนะครับว่าพวกเราควรจะต้องดูอะไรบ้าง จุดที่ต้องพิจารณาบางจุดอาจจะต้องใช้ความรู้ทางด้านบัญชีนิดหน่อย แต่คงไม่เกินความสามารถของพวกเรานักลงทุนที่จะเรียนรู้
เรื่องของความโปร่งใส
1. มีการใช้ตัวเลขประเภท "ค่าใช้จ่ายที่เปิดขึ้นเพียงครั้งเดียว" มากเกินไปหรือเปล่า ทุกอย่างที่ทำและประกาศผลทางการเงินออกมา เป็นการประกาศสิ่งที่คิดคำนวณตามมาตรฐานทางบัญชีที่ได้รับการยอมรับโดยทั่วไปหรือไม่ พุดอีกอย่างคือ มีปัญหากับผู้สอบบัญชีที่จะต้องมีข้อสังเกตบ่อยๆ หรือเปล่า
2. บริษัทมีมาตรฐานทางบัญชีที่มั่นคงหรือเปล่า หมายความว่า เปลี่ยนไปเปลี่ยนมาบ่อยไหม การทำแบบนั้นบ่อยๆ อาจจะแสดงให้เห็นว่าบริษัทกำลังหลบซ่อนอะไรบางอย่างได้
3. บริษัทประกาศเปลี่ยนตัวเลขทางบัญชีไปมาโดยไม่เกี่ยวข้องกับการปรับมาตรฐานทางบัญชีหรือเปล่า หรือว่ามีอาการออกงบการเงินช้า ไม่ยอมออกสักที ออกแล้วก็แก้อีก อะไรทำนองนี้เป็นต้น
4. มีการจ่ายเงินกันเองเช่นเงินโบนัสพิเศษมากเกินไปหรือไม่ (เมื่อเทียบกับบริษัทคู่แข่งในอุตสาหกรรมเดียวกัน) ถ้าเป็นแบบนี้อาจจะเรียกว่า ชงเอง ยิงเอง เอาเงินเข้ากระเป่ากันเอง ต้องระวังให้ดีนะครับ
ตอนที่ 15 (12 ก.พ. 54)
ความเป็นมิตรกับผู้ลงทุน
5. มีการใช้ข้อมูลภายในในการออกเสียงหรือเปล่า
6. บริษัทได้จัดการป้องกันการครอบงำกิจการที่หากเกิดขึ้นแล้วจะมีผลให้เกิดการลดสัดส่วนการถือหุ้นของผู้ถือหุ้นรายย่อยมากกว่าส่วนของเจ้าของเดิมหรือผู้บริหารหรือไม่
7. คะแนนเสียงข้างมากของผู้ถือหุ้นถูกต่อต้าน โดยสิ่งต่อไปนี้หรือไม่ ก) ความขี้เกียจหรือชักช้าของผู้บริหาร ข) การแทรกแซงของผู้บริหารในกระบวนการลงคะแนนเสียง ค) การรวมกลุ่มกันของผู้ถือหุ้นส่วนใหญ่ (คือ ผู้ถือหุ้นส่วนน้อยโหวตอย่างไรก็ไม่ชนะแน่)
8. ประธานกรรมการกับประธานบริษัทเป็นคนเดียวกันหรือเปล่า
9. คณะกรรมการหรือผู้บริการมีส่วนเกี่ยวข้องกับผู้ที่การทำธุรกรรมที่เกี่ยวข้องกัน ที่เป็นที่ต้องสงสัยว่าจะทำการรักษาผลประโยชน์ของผู้ถือหุ้นเอาไว้เป็นหลักหรือเปล่า
ตอนที่ 16 (13 ก.พ. 54)
ค่าตอบแทน, การเป็นเจ้าของ, และการบริการดูแล
10. คณะกรรรมการมีการจัดการค่าตอบแทนในลักษณะของการทำงานในฐานะลูกจ้างเท่านั้นหรือไม่ หรือว่ามีการใช้รางวัลอย่างอื่นในการตัดสินใจที่ทำให้เกิดประโยชน์อื่นๆ แต่บริษัทเพิ่มเติมเข้าไปอีก
11. ในสามสี่ปีที่ผ่านมานี้ บริษัทได้มีการแจกหุ้นสำหรับพนักงานมากกว่า 3% ในแต่ละปีหรือไม่
12. ในยามที่สถานการณ์ไม่ดี เช่นผลประกอบการออกมาไม่ดีนัก มีผู้บริหารได้รับโบนัสพิเศษที่จะทำให้ไม่ลาออกหนีไปไหน หรือว่ามีการเปลี่ยนแปลงเป้าหมายแบบหักดิบกลางปล้องหรือว่าได้รับผลประโยชน์อื่นใดเป็นพิเศษหรือเปล่า เรียกว่า นอกจากผลงานการดำเนินธุรกิจของบริษัทจะแย่อันอาจจะเนื่องมาจากสภาพแวดล้อมภายนอกไม่ดีแล้ว ศึกภายในยังจะกัดกินบริษัทซ้ำเข้าไปอีกชั้นหนึ่ง
13. ส่วนของการเป็นเจ้าของของผู้บริหารระดับสูงมีน้อยเกินไปหรือไม่ คือน้อยเสียจนคิดว่าไม่ได้มีส่วนได้เสีย หรือว่าไม่มีความรู้สึกร่วมว่าเป็นเจ้าของเหมือนกับผู้ถือหุ้นอื่นๆ ด้วย
14. บรรดาผู้บริหารได้รับผลตอบแทนเป็นเงินจำนวนมากๆๆๆ หรือไม่ (สังเกต ว่ามี "ๆ" เยอะ) คือเอาเงินส่วนที่เป็นเงินสด มาแจกกันเองมากกว่าที่จะได้เป็นหุ้น (และบังคับว่าจะต้องเก็บไว้เป็นระยะเวลานานหนึ่งๆ) หรือเปล่า
15. การตั้งเป้าหมายในการบริหารงาน เป็นการดูจำเพาะในช่วงระยะเวลสั้น (ผลระยะสั้น) แทนที่จะเป็นผลระยะยาวที่จะทำให้ธุรกิจดำเนินต่อไปได้อย่างมั่นคงหรือไม่ หรือว่า การเปิดเผยข้อมูลของคณะกรรมการไม่ชัดเจน ไม่โปร่งใสพอที่จะทำให้กิดข้อสงสัยในเรื่องดังกล่าวนี้หรือไม่
ตอนที่ 17 (14 ก.พ. 54)
จากทั้ง 15 ข้อข้างต้น ที่เป็นคำถามหรือข้อสงสัยนี้ มีน้ำหนักไม่เท่ากัน บางอันก็เป็นข้อสังเกต แต่บางข้อก็ถึงกับเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องจับตาดูอย่างเคร่งครัด ข้อหนึ่งที่นักลงทุนจะต้องจับตาดูเป็นพิเศษคือข้อ 9 เนื่องจากอาจจะเป็นการแสดงถึงการบริหารจัดการที่ไม่โปร่งใสไม่มีธรรมาภิบาลได้ การทำผิดบ่อยๆ หรือทำอะไรเป็นที่ต้องสงสัยบ่อยๆ จะเป็นจุดหรือการกระทำที่นักลงทุนจะต้องจับตาดูว่ามีอะไรผิดปกติกับกลุุ่มผู้บริหาร ที่เห็นประโยชน์ส่วนตัวเป็นสำคัญมากกว่าประโยชน์ที่จะเกิดกับผู้ถือหุ้น ตัวอย่างเรื่องแบบนี้ก็เช่น บริษัทได้จัดจ้างให้บริษัทย่อยของผู้ถือหุ้นหรือผู้บริหารให้ทำงานอะไรบางอย่าง และจ่ายเงินให้เป็นจำนวนมากอย่างไม่สมเหตุผล หรือบริษัททำการซื้อทรัพย์สินของใครบางคนที่มีอำนาจอิทธิพลควบคุมบริษัท ในราคาสูงและ/หรือทรัพย์สินนั้นไม่ได้มีประโยชน์อะไรกับการดำเนินธุรกิจของบริษัทเลย เป็นต้น
Credit >> http://muegao.blogspot.com
